هه‌ندێک نه‌خۆشی ده‌روونی و چاره‌سه‌ری

نووسینی: فازڵ سدیق حسێن

خوێندکاری قۆناغی دووی زانستی گشتی له‌ زانکۆی سۆران کۆلیژی په‌روه‌رده‌ی بنیات:

                                           

 پیشه‌كى

 هه‌زاران مروڤ له‌ سه‌رتاسـه‌ری جیـهان به‌ده‌ست كۆمه‌لیك نه‌خۆشی ده‌روونیه‌وه‌ ده‌ناڵینن و ژیانیان  به‌ره‌و  روخان و لـه‌ناو  چـوون ده‌چـیت، منیش  هه‌وڵمدا به‌نوسینی ئه‌م نامیلكه‌یه‌ تاكو بتوانـم كه‌میك خـزمه‌ تی مروَڤـایه‌ تی  بكه‌م  به‌تایـبه‌تی ئه‌و مـروَڤانـه‌ی كـه‌ خاوه‌نی نه‌خوَشـی ده‌روونین ،ئه‌م نامیلكه‌یه‌ باس له‌ چه‌ند نـیشانه‌ی  نه‌خوَشیه‌كان و چاره‌ سه‌ریان ده‌كات .

  زوَر  سـوپاسی  مامۆسـتاى به‌ریز(م.عومه‌ر فتاح مه‌عرووفی) ده‌كـه‌م بوَ ئه‌و یارمه‌تییه‌ گه‌وره‌ی پیـشكه‌شی كردم له‌ بابه‌تی نوسینی ئه‌م نامیلكه‌یه‌  ،به‌ و هیوایه‌ی كه‌وا سـودمه‌ندبن و ئه‌م نامیلكه‌یه‌ ببێته‌ یارمه‌تیه‌ك بوَمروَڤێك كه‌ خاوه‌نی  یه‌كێك  له‌م نه‌خوَشیانه‌  بیت .

                                                                                                                  

                                  

1- نه‌خۆشى فشارى ده‌رونى:-

بریتیه‌ له‌و نه‌خۆشیه‌ى كه‌وا خاوه‌نه‌كه‌ى گرفتارى فشارى ده‌رونیه‌ و به‌چه‌ند نیشانه‌یه‌كى جـۆراو جۆر  ده‌ناڵێنیت جا جه‌سته‌ی و ره‌فتـارى به‌شێـوه‌یه‌كى به‌رده‌وام بێزارو وه‌رسكه‌ره‌ .

*نیشانه‌كانى :-

1- نیشانه‌ ده‌رونیه‌كان : دڵه‌ راوكێ و شڵه‌ژان و تاوتاو توڕه‌ بون خه‌وزڕان و جارجار گریان و گومانى هه‌ستى و ‌ ماندویه‌تى جه‌سته‌ی و زه‌ینى .

2- نیشـانه‌ زانستیه‌ كان: له‌خـۆچون و له‌ بیرچونـه‌وه‌ و دوو دڵـى له‌ بڕیاردان، له‌ده‌ست دانى متمانه‌ به‌ خۆ كردن و دابه‌ زینى رێز له‌ خود.

3- نیشانه‌كانى هه‌ڵسوكه‌وتى: رۆچون له‌ جگه‌ره‌كیشان ، زیاده‌رۆى له‌ خواردنى قاوه‌ و چایه‌ ، زۆر له‌ خۆ بای بوون، تێك چونى شیرازه‌ى خواردن و ‌ ئاره‌زوى زۆر خواردن.

4-نیشانه‌كانى جه‌سته‌یى: سه‌ر ئێشه‌یه‌كى به‌رده‌وام، هه‌ست كردن به‌ هێڵنجدان  و رشانه‌وه‌ ، به‌رز بونه‌وه‌ى فشارى خوین و ئازارى سینگ و تێك چونى لێدانى دڵ و سك چون .

    

         ئه‌و نه‌خۆشیانه‌ى لێوه‌ دروست ده‌بن:-

نه‌خۆشى شه‌كره‌یه‌كان و دڵ و خوێن به‌ره‌كان و ته‌نگه‌نه‌فه‌سى و لاوازى ئاره‌زووى  جنسى پیـاوان و تێكچونى سوڕى مانگانه‌ى ئافره‌تان ،و‌ زوو پیربون و لاواز كردنى خانه‌كانى مێشك به‌ تایبه‌تى (هیبـۆكامبس) كه‌بیرى مرۆڤ لاواز ده‌كات و‌ روخسارى چورچ و لۆچدار و وشك ده‌بیت .

چاره‌ سه‌رى :- 

1- چاره‌سه‌رى به‌ داو ده‌رمـانى ده‌رونى: نه‌خۆش له‌ وانه‌یه‌ پێویستى به‌ ده‌رمانى كـیمیـاى هه‌بێت وه‌ك دژه‌ خه‌مۆكى و دڵه‌ راوكێی و په‌ژاره‌یى .

 2- چاره‌سه‌رى ره‌فتارى: راهێنان به‌ نه‌خۆش بۆ خه‌واندنى یان كۆنترۆل كردنى خۆى له‌ كاتى توره‌ بون .

3- گۆرینى شێوازى بیر كردنه‌وه‌: بیركردنه‌وه‌ى ته‌ندروست و ژیرانه‌ له‌كاردا ئه‌وا هیچ بوار بۆ فشاره‌كان ناهێڵێته‌وه‌ تاواى لێ دێت له‌كاتى پێویست بڵێ (نـا) كه‌ هه‌ندىَ كـوس ناتوانـن بیڵێن.

2- نه‌خۆشى فۆبیا:-

نه‌خۆشى فۆبیا بریتیه‌ له‌ ترسێـكى ناسروشتى ئه‌م جۆره‌ نه‌خۆشیه‌ ترسێـكى شـاراوه‌یه‌ بێ به‌هانه‌و نالۆژیكیانه‌یه‌ له‌شتێك یا له‌ جێگایه‌ك .

*نیشانه‌كانى :-

1-ترس له‌روبه‌ره‌ چۆله‌كان و شوێنه‌ به‌رزه‌كان ،تاریكى .

2- ترس له‌بروسكه‌ و هه‌وره‌ تریشقه‌ .

3- ترس له‌ شه‌یتان و جنۆكه‌ و گیانه‌ نه‌گریسه‌كان.

3- ترس له‌ئاوى زۆر و ئاگرى گه‌وره‌ ،مرۆڤ .

چاره‌ سه‌رى :-

ده‌بێ نه‌خۆش به‌ هاوڕێ له‌گه‌ل پزیشكى پسپۆر(شاره‌زا) له‌بوارى نه‌خۆشى ده‌رونى كار بكات بۆ مه‌شق كردن له‌سه‌ر یه‌كه‌ى ترس و كاركردن به‌كرده‌ى ،و‌ خوێندنى ئایه‌ته‌كانى قورئانى پیرۆز .

                               

3-  نه‌خۆشى مازۆخیه‌ت (مازۆ شیه‌م)(Masochism) :

مازۆخیه‌ت بریتیه‌ له‌وجۆره‌ تێكچونى و ‌ ئاڵۆزانى كه‌سیه‌تى به‌و كه‌سـانه‌ ده‌وتریت كه‌ ئازارى خۆیان ده‌ده‌ن جا جه‌سته‌یى بێت یان زاره‌كى .

* نیشانه‌ كانى:

1- مازۆخیه‌ت به‌ لایه‌نى جوت بوون: به‌شێوازى سوكایه‌تى پێكردن و توندوتیژى لاشه‌ى و (تیۆرى) زاره‌كى ئه‌مه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ هه‌ست كردن به‌ تاوان و په‌شیمان بوونه‌وه‌ى ده‌رونى و دڵه‌ڕاوكێى ،و ‌كه‌م هه‌ست به‌ خۆشى ده‌كات لـه‌م كاتانه‌دا .

2- مازۆخیه‌ت به‌ لایه‌نى گشتى : خۆیان رسوا و وێڵ ده‌كـه‌ن ، یـان ئازارى لاشـه‌ى خۆیان ده‌ده‌ن، زۆر جار ره‌فتاریان سـته‌مكارانه‌ ده‌بێت وه‌ هه‌وڵـده‌ده‌ن خۆیان تێك بشكێنن و له‌ناوببه‌ن .

*هۆكاره‌كانی توش بوون به‌م نه‌خۆشیه‌:-

1-نادروستی به‌روه‌رده‌و پێگه‌‌یاندنی كۆمه‌ڵایه‌تی

2-مه‌ترسی له‌ ده‌ستدانی خزم وكه‌سی نزیك و رۆیشتنیان

3-كێشه‌ی خێزانی له‌نێوان ژن ومێرد به‌تایبه‌تی كه‌مكردنه‌وه‌ی رێزی دایك

(5)

چاره‌سه‌ری:

1-زانینی هۆكاره‌ بنه‌ڕه‌تیه‌كان ئه‌مـه‌ش به‌گه‌ڕانه‌وه‌ بوَ ئه‌و په‌روه‌رده‌ی كه‌ تاك  پێیدا تێپه‌ڕیوه‌

2-دانیشتنی تووشبوو له‌گه‌ڵ پزیشكی پسـپوَری ده‌روونی به‌چاره‌سه‌ریه‌كی زانسـتی

3-چاندنی توَی متمانه‌ به‌خوَبوون كه‌ له‌ ده‌ستی داوه‌

4-خویندنی ئایه‌ته‌كانی قورئانی پیروَز

5-سه‌رقاڵكردنی توشبوو به‌ چالاكیه‌كی  كوَمه‌ڵایه‌تی  و لابردنی  ئه‌و ترسـه‌ی كه‌ به‌سه‌ری زاڵبووه‌.

4-نه‌خۆشی دڵه‌ ڕاوكێ:-

دڵه‌ڕاوكی بریتیه‌ له‌هه‌ستكردن به‌هه‌سته‌كانی ترس وتوَقینه‌ و له‌رز به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك كه‌ زیاده‌روَیی تێدایه‌ و ‌  هوَكاری  روون و ئاشكرای نیه‌.

                              (6)

*نیشانه‌كانی:

1-ئالۆزی و تێكچوونی  ماسولكه‌ و ده‌ماره‌كان، له‌ده‌ستدانی خۆكۆنترۆڵ كردن

2-خێرا ههڵچوون  و هه‌ستـكردن به‌ ماندویه‌تـی , به‌رزبوونـه‌وه‌ی ژمـاره‌ی لێدانه‌كانی دڵ.

3-وشك بوونه‌وه‌ی ده‌م و به‌گرانی قوتدانی خواردن.

4-  بێزاری و هه‌ستكردن به‌ سه‌رگێژه‌  و ‌  زوَر میزكردن.

چاره‌سه‌ری:-

1-دان به‌خۆداگرتن و پشت به‌ خوَ به‌ستن.

2-گوَرینی ره‌وشتی خراپ بوَ ره‌وشتی باش.

3-چاره‌سه‌ری به‌ داو ده‌رمـان كه‌ ئه‌مـه‌ش  لـه‌لایه‌ن  پزیشك دیاری ده‌كرێت وه‌ك:

ده‌رمانه‌كانی (ڤالوَم -لیبریوَم...).

*سه‌رچاوه‌ی وه‌رگرتنی زانیاریه‌كان:-

1-نه‌خۆشییه‌ ده‌روونییه‌كان  و هۆكار و چاره‌سه‌ری ، نوسینی چه‌ند نوسه‌ریك وه‌رگیڕانی:محمد علی وه‌لی                                                                                                                                                                                                                          سلیمانی ،  چاپخانه‌ی  گه‌نج، چاپی  یه‌كه‌م(2012).

2-ده‌روون له‌نیو ئاین و زانست دا، نوسینی :  عبدو لره‌قیب   رڤه‌سول  رڤوستایی  ،زریان   ره‌مه‌زان  عبدالله‌  چاپی یه‌كه‌م (2012).